بازگشت
آب سیاه یا گلوکوم (Glaucoma)
آنچه می‌خوانید :
یکی از بیماری‌های چشمی گلوکوم یا آب‌سیاه، است که به معنای بالارفتن فشار داخل چشم است. این فشار در افراد مسن بیشتر نمایان می‌شود به‌گونه‌ای که خود فرد ممکن است آگاه نشود؛ این بیماری چشمی می‌تواند بسیار خطرناک باشد چرا که منجر به کوری دائمی می‌شود. به همین خاطر است که پزشکان چشم تاکید می‌کنند افراد بالای 50 سال به‌صورت مرتب وضعیت بدنی و چشمی خود را چکاپ کنند. اگر نیاز یا علاقه دارید که درباره این بیماری، علائم و راه‌های درمان آن بدانید در ادامه مقاله با ما باشید.
آب‌سیاه یا گلوکوم چیست؟
بیماری آب‌سیاه، به معنای بالارفتن فشار داخل چشم است که در نهایت باعث می‌شود به عصب بینایی، آسیب بزند. این بیماری در برخی از افراد هیچ‌گونه علائمی ندارد و زمانی فرد را مطلع می‌کند که آسیب‌های زیادی به او وارد شده است. آسیب‌های وارد شده از این بیماری می‌تواند سبب کاهش بینایی و کوری مطلق شود که متأسفانه غیرقابل‌بازگشت خواهد بود.
کلید اصلی این بیماری، شناسایی به‌موقع آن و پیشگیری از اوج گرفتن است.
طبق گفته متخصصان و جراحان چشم:
"حدوداً 2 درصد از مردم به بیماری آب‌سیاه یا گلوکوم مبتلا هستند؛ به‌گونه‌ای که حتی تعدادی از آنها از بیماری خود مطلع نیستند. ازآنجایی‌که بیماری آب‌سیاه می‌تواند نتایج غیرقابل‌بازگشت داشته باشد، قطعاً وجود این بیماری بدون آگاهی فرد دارای خطر زیادی است. "
انواع آب‌سیاه
گلوکوم‌ها در انواع مختلفی هستند که رایج‌ترین آنها گلوکوم بسته و باز است؛ هرکدام از آنها در شرایط خاص رشد کرده و ویژگی‌های متفاوت دارند که در ادامه به آنها می‌پردازیم.
آب‌سیاه حاد زاویه بسته
نام دیگر این نوع آب‌سیاه، آب‌سیاه باریک و تنگ است که خود شامل دودسته می‌شود. گلوکوم حاد زاویه بسته و گلوکوم مزمن زاویه بسته انواع آن هستند که هرکدام در شرایطی خاص رشد می‌کنند. گلوکوم حاد زاویه بسته ممکن است به‌صورت ناگهانی و حاد رشد کند که علائم آن قرمزی چشم‌ها، سردرد، استفراغ، تاری ناگهانی و دید رنگین کمانی اطراف چراغ‌ها است. افرادی که این علائم را دارند می‌بایست به‌صورت اورژانسی به یک متخصص مراجعه کنند چرا که احتمال کوری دائمی وجود دارد.
نوع دیگر گلوکوم بسته که مزمن زاویه بسته نام دارد که به‌صورت تدریجی رشد می‌کند. این نوع آب‌سیاه هیچ‌گونه علائمی ندارد تا در شرایط حمله قرار گیرد و فرد را در شرایط خطرناک قرار دهد. این افراد هم در صورت عدم درمان زود به هنگام، احتمال کوری وجود دارد.
آب‌سیاه زاویه باز
شایع‌ترین نوع گلوکوم، زاویه باز است که به‌صورت تدریجی آغاز می‌شود. علت به‌وجودآمدن آن، تخلیه نکردن مایع داخل چشم است که سرانجام باعث فشار زیادی می‌شود. این نوع آب‌سیاه به‌گونه‌ای است که هیچ‌گونه دردی در ابتدا ندارد و کاملاً پنهان و مخفی رشد می‌کند.
چه کسانی مستعد به آب‌سیاه هستند؟
هر بیماری باتوجه‌به ساختاری که دارد دسته‌ای از افراد را مستعد به خود می‌کند. بیماری آب‌سیاه از این مقوله مستثنی نیست و برای برخی از افراد خطر بیشتری دارد. در ادامه به افراد مستعد به این بیماری می‌پردازیم:
- افرادی با داشتن سابقه خانوادگی گلوکوم
- افرادی باسابقه بیماری‌های چشمی همانند آب مروارید، تب‌خال چشمی و ...
- افرادی باسابقه ضربه‌های چشمی
- بیماران مبتلا به اختلالات تیروئیدی
- بیماران دیابتی
- افراد مبتلا به نزدیک‌بینی شدید
- مصرف‌کنندگان داروهای کروتن دار
- میان‌سالان
علت ایجاد آب‌سیاه
بیماری آب‌سیاه زمانی در یک فرد ایجاد می‌شود که علاوه بر بالارفتن فشار چشم، عصب بینایی هم آسیب ببیند. قطعاً زمانی که آسیبی به عصب بینایی وارد می‌شود، قسمتی از میدان دید مختل و فرد به این بیماری مبتلا می‌شود. ازاین‌رو نمی‌توان گفت که تنها با بالارفتن فشار چشم، فرد دچار گلوکوم می‌شود.
علت‌های رایج در به‌وجودآمدن گلوکوم سابقه خانوادگی مثبت، سابقه بیماری‌های چشمی، تغذیه و رژیم‌های غذایی، سابقه بیماری آب مروارید، مبتلا به نزدیک‌بینی و دیابت است.
پیشگیری از آب‌سیاه
محققان بررسی‌های زیادی انجام دادند تا روشی را پیدا کنند که به طور قطعی بتواند از ابتلا به این بیماری جلوگیری کند. متأسفانه تابه‌حال هیچ نوع پیشگیری قطعی برای معرفی به افراد وجود ندارد؛ تنها راه کنترل آن است که افراد با مراجعه به پزشک به‌صورت سالیانه، وضعیت چشم خود را مورد بررسی قرار دهند تا در صورت وجود این بیماری به‌سرعت راه‌های درمان را آغاز کنند.
یوگا که یکی از ورزش‌های بسیار محبوب و پرطرف‌دار عده‌ای محسوب می‌شود، بدن را با ذهن و تنفس همراه می‌کند؛ طبق تحقیقاتی نشان‌داده‌شده است که این ورزش می‌تواند باعث افزایش فشار چشم شود. ازاین‌رو افرادی که زمینه گلوکوم را دارند بهتر است از انجام این ورزش پرهیز کنند.
علائم آب‌سیاه چیست؟
علائم بیماری آب‌سیاه در برخی از افراد می‌تواند خاموش باشد؛ در واقع بیش از نیمی از افراد که مبتلا به این بیماری هستند هیچ‌گونه علائمی ندارند. دسته‌ای دیگر از افراد که دارای علائم آب سیاه هستند نشانه‌های زیر را احساس می‌کنند:
- سردرد
- تهوع
- استفراغ
- درد و قرمزی چشم
- سفت شدن کره چشم
- وجود نقاط کور در میدان دید
- داشتن دید بد در شب
و...
روش تشخیص گلوکوم
هیچ راهی وجود ندارد که هر فرد، خود متوجه وجود بیماری آب‌سیاه شود، قبل از آنکه شرایط حاد به وجود بیاید. در واقع تنها زمانی بیمار می‌تواند متوجه وجود این بیماری در چشم خود شود که بینایی خود را ازدست‌داده. مطمئناً هیچ شخصی به دنبال چنین نتیجه‌ای نیست پس چاره چیست؟
ایمن‌ترین راه تشخیص این بیماری، معاینه توسط پزشک است؛ ناگفته نماند که تنها اندازه‌گیری فشار چشم برای تشخیص بیماری آب‌سیاه کافی نیست. در طی معاینه، پزشک می‌بایست تست‌های مختلفی از جمله اندازه‌گیری فشار چشم، معاینه سر عصب، بررسی میدان بینی و ... را نیز ارزیابی کند.
تست‌های مهم ارزیابی گلوکوم
همان‌طور که به آن اشاره کردیم بیماری آب‌سیاه دارای انواع مختلفی است که تنها توسط پزشک شناسایی می‌شود. پزشک معالج تنها با یک معاینه و تست نمی‌تواند به وجود این بیماری پی ببرد؛ بنابراین می‌بایست تست‌های مختلفی را انجام دهد تا به نتیجه درستی برسد. این تست‌ها شامل موارد زیر می‌شوند.
- معاینه سر عصب
- بررسی میدان بینایی
- اندازه‌گیری فشار چشم
عوامل گلوکوم چیست؟
امکان ابتلا به آب‌سیاه برای همه افراد وجود دارد اما برخی دارای امکان ابتلای بیشتری هستند. این دسته شامل افرادی هستند که:
- در سن بالای 40 هستند.
- دچار نزدیک‌بینی یا دوربینی زیاد هستند.
- سابقه صدمات چشم دارند.
- سابقه ژنتیکی و یا ارثی ابتلا به آب‌سیاه دارند.
و ...
عواقب آب‌سیاه
آب‌سیاه، جزء بیمارهای بسیار خطرناک است که می‌تواند عواقب غیرقابل‌بازگشت و حیاتی داشته باشد. افرادی که در میزان بالا دچار این بیماری هستند ممکن است بینایی خود را به‌صورت مطلق و دائمی از دست بدهند؛ در مقابل افراد در شدت پایین گلوکوم ممکن است با تاری و کاهش دید روبرو شوند. به بیان کلی عواقب این بیماری تا حد زیادی به میزان درگیری فرد با بیماری دارد.
آب‌سیاه چشم کودکان
امکان ایجاد آب‌سیاه در کودکان و حتی زیر 3 سال وجود دارد؛ حتی با وجود درمان تهاجمی ممکن است نابینایی دائمی در کودکان ایجاد شود. دلایل زیادی برای بروز آب‌سیاه در کودکان وجود دارد که رایج‌ترین آن می‌تواند ارثی و تغذیه باشد. تشخیص و درمان به‌موقع در کسب نتایج بهتر، مؤثر است و به‌هیچ‌عنوان نباید از معاینه‌های منظم خودداری کرد.
تفاوت آب مروارید و آب‌سیاه چیست؟
اصلی‌ترین تفاوت آب سیاه و آب‌مروارید در نحوه ایجاد آنها است. دلیل ایجاد آب مروارید، تجمع پروتئین‌های تجزیه شده در چشم و دلیل ایجاد آب‌سیاه، تجمع مایعات در داخل چشم است.
از طرفی درمان این دو نوع بیماری چشمی هم با یکدیگر یکسان نیست. بیماران آب مروارید معمولاً بعد از درمان، بینایی کامل را به دست می‌آورند اما در بیماری گلوکوم احتمال نابینایی دائمی و کاهش دید وجود دارد.
چه زمانی به پزشک باید مراجعه کرد؟
همان‌طورکه به آن اشاره کردیم بهترین راه پیشگیری از این بیماری معاینه پزشک است. سؤالی که به وجود می‌آید آن است که چه مدتی یک‌بار به پزشک معالج مراجعه کنیم که نگرانی ایجاد نکند؟ در جواب باید بگوییم که مدت‌زمان مراجعه برای همه افراد یکسان نیست.
افرادی که مستعد این بیماری هستند و هم چنین بالای 40 سال سن دارند نیاز است که حداقل هر 6 ماه یک‌بار به متخصص چشم مراجعه کنند و شرایط خود را مورد ارزیابی قرار دهند. دسته دیگری از افراد که علائمی ندارند و مستعد این بیماری نیستند می‌توانند سالی یک‌بار به‌منظور معاینه به پزشک موردنظر مراجعه کنند.
پس از تشخیص آب‌سیاه پیش چه متخصصی باید رفت؟
مراجعه به دکتر مربوطه می‌تواند کار را تا حد زیادی به‌خوبی پیش ببرد. افرادی که به آب‌سیاه مبتلا هستند می‌بایست به جراح متخصص زیبایی چشم مراجعه کنند. فراموش نکنید که تبحر و میزان مهارت پزشک در این مرحله از اهمیت زیادی برخوردار است؛ اگر پزشک به‌خوبی نتواند تشخیص دهد و مراحل درمان را آغاز کند بی‌شک شرایط بیمار حادتر خواهد شد. به همین خاطر پیشنهاد می‌شود تنها پزشکان متخصص چشمی را انتخاب کنید که از اعتبار و تبحر خوبی برخوردار باشند.
درمان آب‌سیاه
هدف از درمان آب‌سیاه در واقع پایین آوردن فشار داخلی چشم است؛ البته این به معنای آن نیست که می‌توان افت دید و آسیب قبلی را جبران کرد. بلکه تنها می‌توان از آسیب بیشتر جلوگیری کرد تا صدمه‌های بیشتر و خطرناک‌تر به چشم وارد نشود. درمان‌هایی که برای این بیماری انجام می‌شود مختلف است و شامل دارودرمانی، لیزردرمانی، جراحی و یا ترکیبی از آنها می‌شود.
انتخاب نوع درمان کاملا بستگی به شرایط بیمار دارد؛ پزشک معالج با توجه به وضعیت بیمار مشخص می‌کند که کدام روش می تواند موثر واقع شود و در نهایت دوره درمان را آغاز می‌کند.
توصیه‌های دارویی زیر را برای آب سیاه جدی بگیرید:
تجمع بیش از حد قطره فلوکورت، باعث بیماری‌های چشمی مانند آب سیاه می‌شود.
استفاده از قطره بتازونیت، عوارض جانبی مانند آب سیاه دارد.
قطره‌های زیر برای بیمارانی که به آب سیاه دچار هستند، منع مصرف دارد:
برای درمان آب سیاه، از قطره‌های چشمی زیر استفاده می‌شود:
مراقبت‌های قبل و بعد از عمل آب‌سیاه
مراقبت‌های قبل از عمل کمک می‌کنند تا عمل ساده‌تر و راحت‌تر انجام شود. عدم آگاهی و یا رعایت مراقبت‌ها سبب می‌شود عمل خطرناک شود پس توجه کردن به آن بسیار حیاتی است. مراقبت‌های قبل از عمل شامل گرفتن دوش در روز و یا قبل عمل، عدم استفاده از داروهای پرخطر و ... است. فراموش نشود که به دستورات پزشک به طور دقیق رعایت شود.
با انجام‌دادن عمل آب‌سیاه، دوره درمان تمام نمی‌شود بلکه قسمت مهم دیگر آغاز می‌شود. پس از انجام عمل برای اینکه نتایج خوبی حاصل شود می‌بایست مراقبت‌های بعد از آن را جدی گرفت. مراقبت های بعد از عمل آب سیاه چشم شامل قراردادن محافظ چشم، استفاده از عینک آفتابی و عینک معمولی، خودداری از خوابیدن به‌روی‌چشم، تمیزکردن ترشحات خارج شده از چشم، مصرف داروهای تجویز شده و خودداری از محیط آلوده می‌شود.
هزینه عمل آب‌سیاه چقدر است؟
مقدار هزینه عمل برای بسیاری از بیماران پارامتر بسیار مهمی است. در هزینه عمل مواردی از جمله آزمایش‌های مختلف قبل از جراحی نیز وجود دارد که هزینه آنها بستگی به بیمارستان و یا مرکزی که انجام می‌دهید دارد. به‌طورکلی قیمت عمل آب سیاه به پارامترهای مختلفی از جمله تجربه پزشک، محل انجام جراحی، امکانات، مهارت و اعتبار پزشک و ... بستگی دارد. به همین خاطر نمی‌توان یک مقدار دقیق را برای تمامی شرایط مشخص کرد. بهتر است برای مطلع شدن از هزینه نهایی به پزشک معالج خود مراجعه کنید و در این باره اطلاعات لازم را دریافت کنید.
توصیه‌های درمانی
مراقبت‌های قبل و بعد از عمل تأثیری زیادی در روند بهبودی دارد؛ همچنین سبب می‌شود جراحی بدون اتفاق نامنتظره‌ای انجام شود. پیشنهاد می‌شود که به‌صورت مرتب به پزشک متخصص چشم مراجعه کنید و شرایط چشمی خود را ارزیابی کنید. این کار باعث می‌شود که در صورت وجود مشکل به‌سرعت پیگیری‌های لازم صورت گیرد و در نهایت درمان شود.
فراموش نکنید که برای درمان سریع‌تر و هم چنین ایمن‌تر، پزشکانی را انتخاب کنید که از تجربه و مهارت آنها مطمئن هستید. چشم، حساس‌ترین نقطه بدن است و برای درمان نباید به هرکسی سپرده شود.
عمل آب‌سیاه چگونه انجام می‌شود؟
نحوه انجام عمل گلوکوم بستگی به مدل جراحی دارد که معمولاً به سه نوع تقسیم می‌شوند:
- در روش ترابکولکتومی، جراح قسمتی از قسمت سفیدچشم را برش می‌زند تا مایعات اضافی داخلی چشم خارج شوند.
- در روشی دیگر که جراحی ایمپلنت مجرای تخلیه نام دارد جراح لوله بسیار باریکی را درون چشم قرار می‌دهد تا مایعات اضافی را خارج کند که این روش از تهاجم بسیار کمی برخوردار است.
- در روش الکتروکوتری، جراح با کمک دستگاهی به نام ترابکتوم، برش کوچکی ایجاد می‌کند تا مایعات اضافی را خارج کند. بعد از خارج‌شدن مایعات بی شک فشار داخلی چشم کمتر می‌شود و از اتفاقات ناگواری مانند کوری جلوگیری می‌شود.
سخن پایانی
بیماری آب‌سیاه، یک بیماری چشمی محسوب می‌شود که با عدم رسیدگی می‌تواند خطرات زیادی را به وجود آورد. این روش درمان‌های متعددی دارد که رایج‌ترین آن جراحی و درمان دارویی است. از طرفی جراحی‌های صورت‌گرفته در این روش انواع مختلفی دارند که هرکدام به‌گونه‌ای خاص انجام می‌گیرند. از آنجایی‌که هیچ راه پیشگیری برای گلوکوم وجود ندارد، پیشنهاد می‌شود هر 6 ماه یک‌بار به پزشک مراجعه کرده تا شرایط چشم مورد بررسی قرار گیرد. امیدواریم که اطلاعات منتقل شده مفید و مؤثر واقع شده باشد و شما یا عزیزانتان را از خطرهای این بیماری دور کند. در نهایت می‌توانید پرسش، تجربه و نظرات خود را با ما به اشتراک بگذارید.
