پیر چشمی و روش های درمان پیری چشم  

پیری چشم، عارضه‌ای است که دیر یا زود به‌سراغ همه ما می‌آید. حتی افرادی‌که دید چشمان خود را با عمل‌ لازک و لیزیک برگردانده‌اند، در سنین میان‌سالی به این عارضه چشمی دچار می‌شوند. ممکن است زمانی متوجه پیرچشمی خود شوید که کتاب‌ها، روزنامه‌ها یا گوشی تلفن همراه و تبلت را در دست می‌گیرید و می‌بینید که برای خواندن نوشته‌ها و مطالب (علی‌الخصوص اگر با فونت ریز نوشته شده باشد)، مشکل دارید. یک معاینه اولیه چشم می‌تواند پیری چشم شما را تأیید کند. البته اصلاً جای نگرانی نیست و شما می‌توانید این وضعیت را با عینک یا لنزهای تماسی اصلاح کنید. همچنین در شرایط حادتر، بنا بر صلاحدید پزشک معالج، ممکن است عمل جراحی چشم بر روی شما انجام گیرد.

پیرچشمی چیست؟

این عارضه در اثر سفت شدن عدسی چشم شما ایجاد می‌شود که با افزایش سن رخ می‌دهد. از آن‌جایی‌که قرنیه شما به‌مرور انعطاف‌پذیری خودش را از دست می‌دهد، دیگر نمی‌تواند برای فوکوس کردن روی تصاویر نزدیک تغییر شکل دهد. در نتیجه، این تصاویر خارج از فوکوس ظاهر می‌شوند. بنابراین در این بیماری، چشمان شما به‌آرامی توانایی تمرکز سریع روی اشیاء نزدیک را از دست می‌دهند و اختلالی است که در طول فرایند طبیعی پیری، سلامت چشم همه افراد را تحت تأثیر قرار می‌دهد. 

طبق نظریه پزشکان:

"پیری چشم، جزء عارضه‌هایی است که ممکن است به‌سراغ هریک از ما و حتی عزیزانمان بیاید؛ حتی افرادی‌که درحال‌حاضر دچار هیچگونه عارضه چشمی نیستند. به‌همین‌خاطر داشتن اطلاعات در خصوص پیرچشمی از جمله واجبات است. زمانی‌که فرد از عارضه، خطرات، درمان و دیگر موارد پیرچشمی آگاه باشد خطری او را تهدید نمی‌کند."

پیرچشمی از چند سالگی شروع می شود؟

همان‌طورکه گفتیم، پیرچشمی از دست دادن تدریجی توانایی چشمان شما برای تمرکز بر روی اجسام مجاور است. این عارضه یک بخش طبیعی و البته آزاردهنده پیری است؛ پیرچشمی معمولاً در اوایل تا اواسط دهه 40 عمر شما پدیدار گشته و تا حدود 65 سالگی نیز بدتر می‌شود.

آمار مبتلایان به پیر چشمی

در سال 2000، تخمین زده شد که پیرچشمی 1.4 میلیارد نفر از جمعیت کل دنیا را تحت تأثیر قرار می‌دهد (یعنی 23٪ از جمعیت جهان)؛ در سال 2015، آمار پزشکی نشان داد که این عارضه 1.8 میلیارد نفر از جمعیت دنیا را تحت تأثیر قرار داده است، یعنی 25٪ از کل جمعیت مردم دنیا.

تفاوت پیرچشمی و دوربینی چیست؟

به شکلی رایج، دوربینی و پیرچشمی با یکدیگر اشتباه گرفته می‌شوند. هر دوی این عارضه‌ها می‌توانند باعث ایجاد مشکل در خواندن و سایر فعالیت‌های نیاز به دید نزدیک شوند؛ اما در واقع پیرچشمی و دوربینی دو مشکل متفاوت چشمی هستند. در حالت عادی، اگر تصویر روی شبکیه ایجاد شود، دیدن هر جسمی در فاصله نزدیک واضح خواهد بود. سه جزء در چشم وجود دارد که به وضوح تصاویر در دید نزدیک کمک می‌کند:

• قدرت قرنیه در قسمت بیرونی چشم
• قدرت انعطاف‌پذیری قرنیه
• طول قرنیه

اگر یک یا چند جزء خارج از مقادیر طبیعی باشد و از شکل یا حالت عادی خود خارج شده باشد، چشم برای دید از راه دور و دید نزدیک (یا هر دو) از فوکوس خارج می‌شود. حالتی از دیدن که به‌آن دوربینی نیز می‌گویند، وضعیتی است که در آن افراد می‌توانند اجسام دور را به‌وضوح ببینند اما اشیا از نزدیک تار به‌نظر می‌رسند. دوربینی در هر سنی ممکن است رخ دهد و اغلب پس از تولد فرد وجود دارد.

اما پیر چشمی وضعیتی است که در آن، افراد هنگام نگاه کردن به اشیاء نزدیک، حتی با عینک تار می‌بینند. این عارضه معمولاً در حدود سنین 40 سالگی شروع می‌شود و تا 60 سالگی نیز پیشرفت می‌کند.

دوربینی و پیرچشمی اصلاح نشده، علائم و نشانه‌هایی را ایجاد می‌کند که منجر به مشکلات دیگری مانند عدم‌تمرکز و کاهش عملکرد کاری می‌شود.

نکته مهم: افراد مبتلا به دوربینی قابل توجه، ممکن است تاری دید را در هر فاصله‌ای تجربه کنند و برای برطرف کردن تاری دید در نزدیکی، نیاز به ریزکردن چشم‌ها داشته باشند.

خستگی چشم و سردرد هنگام انجام کار نزدیک یا تلاش برای تمرکز بر روی دیدن جسم نزدیک از علائم دوربینی است. این افراد برخلاف افراد معمولی، برای خواندن مطالب، برگه را کمی دور‌تر از خود نگه می‌دارند، قادر به خواندن در اتاقی با نور کم نیستند و با افزایش سن هم علائمشان بدتر می‌شود.

تفاوت پیرچشمی و نزدیک بینی چیست؟

اگر اخیراً به اپتومتریست خود مراجعه کرده‌اید، این احتمال وجود دارد که نزدیک‌بینی، دوربینی (دور بینایی) یا پیرچشمی تشخیص داده شده باشد. این عیوب انکساری بسیار رایج هستند و به‌راحتی با عینک یا لنزهای اصلاحی قابل درمان هستند. اما برخی از افراد این عیوب را با یکدیگر اشتباه می‌گیرند. 

اصولاً هر مشکلی به‌دلیل تغییرات مختلف در کره چشم و جایی که نور در آن متمرکز می‌شود، ایجاد می‌گردد و علائم یا عوارض جانبی متفاوتی ایجاد می‌کند. در واقع، بسیاری از علائم در هر دوی این بیماری‌ها مشترک هستند، بنابراین مراجعه به یک اپتومتریست یا چشم‌پزشک برای یک معاینه عمیق بسیار مهم است. برای درک تفاوت بین این عیوب انکساری، مطالب این بخش را حتماً مطالعه فرمایید.

• نزدیک‌بینی

نزدیک‌بینی، وضعیتی است که در آن فرد اجسام نزدیک به خود را به‌وضوح می‌بیند، اما دید از راه دور تار است. در فردی که نزدیک‌بینی دارد، نور وارد چشم می‌شود و به‌جای تمرکز روی سطح آن، جلوی شبکیه چشم متمرکز می‌شود. معمولاً این به‌دلیل طولانی بودن کره چشم یا به‌دلیل انحنای نادرست قرنیه یا عدسی چشم است که باعث می‌شود نور به اشتباه شکسته شود.

• پیرچشمی

این عارضه، در نتیجه تغییرات عدسی چشم است. در پیرچشمی، عدسی سخت یا ضخیم می‌شود و انعطاف‌پذیری کمتری پیدا می‌کند و باعث می‌شود که نتواند شکل خود را تغییر دهد و روی تصاویر تمرکز کند. بسته به‌شدت تغییرات قرنیه، دید کوتاه و بلند ممکن است تحت تأثیر قرار گیرد.

گاهی اوقات ممکن است در مورد تفاوت بین این خطاهای انکساری سردرگمی وجود داشته باشد. نزدیک بینی و دوربینی شبیه به‌هم هستند زیرا هر دو شرایط چشمی هستند که به‌دلیل تمرکز نکردن صحیح نور روی شبکیه ایجاد می‌شوند. همان‌طور که در بالا توضیح داده شد، نور در جلوی شبکیه با نزدیک‌بینی یا پشت شبکیه در دوربینی متمرکز می‌شود.

اما پیرچشمی با این شرایط کاملاً متفاوت است. پیرچشمی به‌جای اینکه به‌دلیل تمرکز نور در داخل چشم باشد، به‌دلیل تغییرات فیزیکی در عدسی چشم ایجاد می‌شود. همچنین این تنها عیب انکساری است که عمدتاً به‌دلیل افزایش سن ایجاد می‌شود و اکثر افراد بالای 40 سال درجاتی از پیرچشمی را گزارش می‌کنند.

علل پیرچشمی

علل خاصی در بروز این عارضه نقش دارند که می‌توانند احتمال ابتلا به پیرچشمی را افزایش دهند، از جمله:

• سن 

سن، بزرگ‌ترین علت به‌وجود آمدن پیرچشمی است. تقریباً همه افراد با گذر از سن 40 سالگی، درجاتی از پیری چشم را تجربه می‌کنند.

• شرایط پزشکی خاص یا ابتلا به برخی بیماری‌ها

ابتلا به برخی از بیماری‌ها مانند دیابت، مولتیپل اسکلروزیس یا بیماری‌های قلبی عروقی می‌تواند خطر پیرچشمی زودرس را در افراد کمتر از 40 سال، افزایش دهد.

• مواد مخدر و داروهای مرتبط با اعصاب

برخی داروها با علائم پیرچشمی زودرس همراه هستند، از جمله داروهای ضدافسردگی، آنتی‌هیستامین‌ها و دیورتیک ها. استعمال مواد مخدر و دخانیات نیز از علل بروز پیری چشم در سنین پایین‌تر از میان‌سالی است.

علائم پیر چشمی

همان‌طور که پیش از این اشاره کردیم، پیر چشمی به‌تدریج ایجاد می‌شود. ممکن است اولین بار پس از شروع دهه چهارم زندگی خود، متوجه این علائم و نشانه‌ها شوید:

• داشتن خستگی چشم یا سردرد پس از مطالعه یا انجام کارهایی با نیاز به دید نزدیک
• داشتن مشکل در خواندن حروف کوچک
• احساس خستگی از انجام کارهایی که به دید نزدیک نیاز دارند.
• نیاز به نور بیشتر هنگام مطالعه یا انجام کارهای نزدیک
• مشکلات کلی در دیدن و تمرکز روی اشیاء نزدیک به شما
• چشمک زدن
• تمایل به دور نگه‌داشتن مطالب خواندنی برای واضح‌تر شدن حروف
• تاری دید در فاصله خواندن عادی
• خستگی چشم یا سردرد پس از مطالعه یا انجام کارهای نزدیک
• اگر خسته هستید یا در منطقه‌ای با نور کم قرار دارید، ممکن است متوجه شوید که این علائم بدتر می‌شوند.

انواع پیرچشمی

پیر چشمی انواع مختلفی دارد و در زیر به معرفی آن می پردازیم:

پیر چشمی اولیه

پیرچشمی اولیه، اولین مرحله از فرایند پیری چشم است؛ زمانی‌که ممکن است خواندن فونت‌های کوچک‌تر برای شما دشوار به نظر برسد.

پیر چشمی مطلق

اگر شما این نوع از پیر چشمی را دارید، چشمان شما به‌هیچ‌وجه نمی‌تواند بر روی دیدن اجسام نزدیک تمرکز کند.

پیرچشمی شبانه

هنگامی که این اتفاق می‌افتد، تمرکز بر روی اجسام نزدیک به‌ویژه در شرایط کم نور واقعاً دشوار است.

پیرچشمی عملکردی

پیرچشمی عملکردی، زمانی اتفاق می‌افتد که متوجه مشکلات بیشتری در دید نزدیک خود می‌شوید. برای مثال هنگام انجام دادن فعالیت‌هایی مانند آرایش کردن، دیدن خود در آینه و غیره.

پیرچشمی زودرس

این اصطلاح زمانی استفاده می‌شود که پیرچشمی قبل از سن 40 سالگی رخ دهد.

چه کسانی در معرض پیر چشمی هستند؟

افرادی که مشکلات و یا شرایط زیر را دارند، بیشتر در معرض این عارضه قرار می‌گیرند:

• کم خونی
• بیماری قلب و عروقی
• دیابت یا مشکل در متابولیسم قند خون
• دوربینی به این معنی که شما در دیدن اشیاء نزدیک نسبت به اجسام دور مشکل بیشتری دارید.
• مولتیپل اسکلروزیس که یک بیماری مزمن است که بر ستون فقرات و مغز شما تأثیر می‌گذارد.
• میاستنی گراویس که یک اختلال عصبی عضلانی است که بر اعصاب و عضلات شما تأثیر می‌گذارد.
• ضربه یا بیماری چشم
• نارسایی عروقی یا جریان خون ضعیف
• مصرف برخی از داروهای تجویزی و بدون نسخه که توانایی چشم را برای تمرکز روی تصاویر نزدیک کاهش می دهد 

عوامل دیگری که ممکن است شما را در معرض خطر ابتلا به پیرچشمی زودرس قرار دهد عبارت‌اند از:

• زن بودن (به این منظور که زنان بیشتر در معرض این عارضه قرار دارند)
• انجام جراحی داخل چشم
• داشتن یک رژیم غذایی ناسالم
• ابتلا به بیماری رفع فشار، یا "خم شدن" که معمولاً در غواصان رخ می‌دهد.

پیشگیری از پیر چشمی

• معاینات چشمی را به طور منظم انجام دهید.
• کنترل بیماری‌های مزمن که منجر به از دست دادن بینایی می‌شود، مانند دیابت یا فشار خون بالا.
• همیشه عینک آفتابی بزنید.
• هنگام شرکت در فعالیت‌هایی که می‌تواند منجر به آسیب چشم شود، از عینک محافظ استفاده کنید.

تشخیص پیری چشم

تشخیص این بیماری باید با انجام معاینه از سوی چشم‌پزشک و یا اپتومتریست انجام گیرد. یک دستیار بالینی یا تکنسین ممکن است بخشی از معاینه را انجام دهد، مانند گرفتن سابقه پزشکی شما و انجام آزمایش اولیه چشم.

تست پیری چشم

معاینه چشم معمولاً شامل این مراحل است:

1. اندازه گیری حدت بینایی شما 

برای اینکه ببینند آیا برای بهبود بینایی به عینک نیاز دارید یا لنز تماسی.

2. اندازه گیری فشار چشم شما 

در این مرحله یک قطره بی‌حس‌کننده در چشمانتان چکانده می‌شود تا معاینه را برای پزشک راحت‌تر کند. سپس با دستگاه‌های خاص، میزان انعطاف‌پذیری قرنیه، تغییر شکل و اندازه آن اندازه‌گیری می‌شود. این تست با تابش نور به‌چشم شما و فعل و انفعالاتی که چشم از خود بروز می‌دهد، انجام می‌شود.

درمان پیر چشمی

برای درمان پیر چشمی می توان از راه های زیر اقدام کرد:

عینک

یکی از مهم‌ترین گزینه‌های درمانی شامل استفاده از عینک‌های اصلاحی (عدسی‌های عینک) است. انتخاب‌های شما عبارت‌اند از:

• عینک مطالعه
• دو کانونی
• سه کانونی
• چند کانونی پیش‌رونده

لنزهای تماسی

درمان با لنز‌های تماسی نیز امکان‌پذیر است. انتخاب‌های شما عبارت‌اند از:

• لنزهای تماسی تک دید
• لنزهای چند کانونی و دو کانونی نزدیک
• تک ویژن 
• نفوذپذیر گاز صلب (GP) 
• طرح‌های لنز دو کانونی نرم

جراحی پیرچشمی

روش های مختلفی برای درمان پیر چشمی به وسیله عمل چشم وجود دارد، در زیر آن ها را معرفی کرده‌ایم:

جراحی لیزیک

تکنیکی برای درمان پیری چشم با استفاده از روش جراحی لیزیک به نام مونویژن وجود دارد. اکثر بیماران با عینک یا لنزهای تماسی آزمایشی انجام می‌دهند تا ببینند آیا می‌توانند پیش از انجام عمل، اصلاح یک چشم برای دید از راه دور و یک چشم برای دید نزدیک را تحمل کنند.

بیشتر بخوانید: لیزیک و پیر چشمی

جراحی پی آر کی

پی آر کی (Photo Refractive Keratectomy)، جراحی است که از لیزر اگزایمر استفاده می‌کند و یکی از رایج‌ترین جراحی‌ها در اروپا می‌باشد. این عمل با لیزر اگزایمر انجام می‌شود که یک پرتو فرابنفش نور با انرژی ویژه بسیار بالا، اما قدرت نفوذ کم در سلول‌های بیولوژیکی ساطع می‌کند و باعث فوتوابلیشن می‌شود (سلول‌هایی که توسط پرتو برخورد می‌کنند تبخیر و دفع می‌شوند). این امر برای تفکیک مولکولی در سطوح بی نهایت کوچک و بدون آسیب به سلول‌های مجاور اتفاق می‌افتد. عمل PRK به‌ویژه برای درمان پیرچشمی مؤثر است: پزشک اپیتلیوم قرنیه را که محیطی‌ترین قسمت قرنیه است، برمی دارد و انحنا ایجاد می‌کند. همچنین از این روش به‌عنوان درمانی برای اصلاح هایپرمتروپی و نزدیک‌بینی استفاده می‌شود.

جراحی اسمایل

SMILE monovision یا عمل فمتو اسمایل، یک درمان ایمن و مؤثر برای بیماران پیر چشمی مبتلا به نزدیک‌بینی یا آستیگماتیسم است که علاقه‌ای به‌استفاده از عینک و لنز ندارند.

کاشت قرنیه‌ای

عمل کاشت قرنیه‌ای که با نام عمل کاشت لنز دائمی نیز شناخته می‌شود، در کلینیک انجام می‌شود و نیاز به بستری بیمار در قبل و بعد جراحی وجود ندارد. بی‌حسی این عمل معمولاً از نوع عمومی است و در فرایند انجام آن، برشی در کنار قرنیه چشم ایجاد شده و لنز در قسمت قدامی و در جلوی عنبیه و عدسی اصلی بیمار قرار می‌گیرد. سپس قسمت برش داده با ظرافت دوخته شده و بخیه‌ها از ۴ تا ۶ هفته بعد از عمل، برداشته می‌شوند.

تعویض لنز

تعویض لنز انکساری (RLE)، یک روش درمان است که می‌تواند برای اصلاح پیری چشم استفاده شود. در این روش، عدسی طبیعی چشم برداشته شده و با یک لنز داخل چشمی (IOL) که مشابه نوع IOL مورد استفاده در جراحی آب مروارید است، جایگزین می‌شود.

مشکلات پیرچشمی

پیری چشم ممکن است مشکلات زیر را به وجود آورد:

• از دست دادن ناگهانی بینایی در یک چشم بدون درد
• دید مبهم ناگهانی یا تاری در دید
• دیدن فلاش‌های نور، نقاط سیاه یا هاله‌هایی از نور در اطراف اجسام
• دوبینی

زمانی‌که این تاری دید، فعالیت‌های شما نظیر خواندن و انجام کارهایی که به دید نزدیک نیاز دارند را تحت تاثیر قرار می‌دهد، باید به چشم‌پزشک مراجعه کنید. پزشک می‌تواند تشخیص دهد که آیا پیرچشمی دارید یا خیر و شما را در مورد گزینه های درمانی راهنمایی کند.

درمان پیرچشمی با تکنیک کمرا

فمتوسکند، نام سریع‌ترین لیزر پزشکی در جهان است که در فرایند این عمل، یک قطعه بسیار ظریف با نام مصطلح کمرا درون قرنیه فرد بیمار قرار گرفته می‌شود. این تکنیک کمتر از 10 سال است که توسط پزشکان به‌کار گرفته می‌شود اما نسبت به سایر روش‌ها (استفاده از عینک، لنز و عمل‌های جراحی مختلف) بهترین روش اصلاح این عارضه است.

مزیت‌های این روش به شرح زیر است:

• با پیشرفت پیرچشمی دید نزدیک همچنان قوی است.
•  هم دید نزدیک (مثلاً هنگام کار با صفحه موبایل) و هم دید میانی (هنگام کار با صفحه کامپیوتر) را بهبود می‌بخشد.
•  دید دور شما نیز با این روش بهبود یافته و شفاف می‌شود.
• ضمن اینکه حلقه قطعه کمرا بسیار کوچک بوده و همرنگ مرکز چشم است و تقریباً توسط خودتان و دیگران غیرقابل دیدن است.

عوارض پیرچشمی چیست؟

• آستیگمات، که نقصی در انحنای قرنیه است و باعث تاری دید می‌شود.
• دوربینی
• نزدیک‌بینی

اگر چشم از قبل دوربین باشد، آیا پیرچشمی زودتر رخ می دهد؟

شاید. دوربین بودن یکی از عوامل خطر ابتلا به پیرچشمی زودرس است. دوربینی اغلب با پیرچشمی اشتباه گرفته می‌شود، اما این دو با هم متفاوت هستند. پیرچشمی زمانی رخ می‌دهد که عدسی چشم انعطاف پذیری خود را از دست می‌دهد. دوربینی زمانی رخ می‌دهد که کره چشم خیلی کوتاه باشد. این منجر به یک تصویر کم فوکوس می‌شود که برای فوکوس مجدد آن به کمک لنز نیاز دارد. اگر دوربینی قابل توجه باشد، می‌توانید تاری دید نزدیک را در سنین کمتر از 40 سالگی تجربه کنید.

امکان همزمان پیر چشمی و نزدیک بینی وجود دارد؟

بله، و البته بسیار رایج است، چرا که طبق آمار، نزدیک به یک سوم ایرانی‌ها در تمام سنین تا حدی نزدیک‌بین هستند. 

آیا داروها خطر پیر چشمی را افزایش می دهند؟

مصرف داروها و مواد زیر می‌تواند خطر ابتلا به این عارضه را افزایش دهد:

• الکل
• داروهای ضداضطراب
• داروهای ضدافسردگی
• آنتی هیستامین‌ها
• داروهای ضد روان‌پریشی
• ضداسپاسم
• دیورتیک‌ها

درمان های خانگی پیر چشمی

برای درمان خانگی پیری چشم می توانید فعالیت های زیر را انجام دهید:

• انجام تمرینات چشمی
• نوشیدن چای سبز
• کنترل قند خون
• مصرف ویتامین‌ها

درمان پیرچشمی با ورزش

تمرینات همگرایی، برای تقویت عضلات دید نزدیک شما و همچنین کمک به‌تأخیر انداختن پیرچشمی مفید است. روی نوک مدادی که به‌اندازه یک بازو با چشم شما فاصله دارد تمرکز کنید. روی چیزی در فاصله دور تمرکز کنید تا چشمانتان آرام شود. این چرخه را به‌مدت دو دقیقه تکرار کنید.

اهمیت رژیم غذایی در پیری چشم

شواهدی وجود دارد که نشان می‌دهد که وجود آنتی‌اکسیدان‌ها و ضدالتهاب‌ها در رژیم غذایی ممکن است در کاهش خطر بیماری‌های چشمی مرتبط با افزایش سن مفید باشند. مواد مغذی تأثیرگذار دیگر عبارت‌اند از ویتامین C و E، بتا کاروتن، روی، لوتئین، زآگزانتین و اسیدهای چرب امگا 3، ایکوزاپنتانوئیک اسید و دوکوزاهگزانوئیک اسید.

سخن پایانی

برای درک خطرات بیماری‌های مرتبط با چشم و علل بروز آن‌ها از جمله پیرچشمی، مطالعه مقالات بیشتری را در این زمینه به شما توصیه می‌کنیم. ضمن اینکه باید برای پیشگیری، مرتباً تحت‌نظر چشم‌پزشک باشید.