تنبلی چشم در بزرگسالی، عوارض و راه‌های درمان آن

تنبلی چشم بزرگسالان؛ یکی از مشکلات رایج چشمی است که وضعیت یکی از چشم‌ها یا هر دو را تحت‌تاثیر قرار می‌دهد. همیشه مشکلات چشمی بر اثر آسیب‌دیدگی سیستم بینایی رخ نمی‌دهد؛ گاهی اوقات به‌دلیل عدم دریافت کامل محرک‌های بصری توسط مغز، شاهد کاهش دید خواهیم بود که ممکن است با عینک یا لنز غیرقابل رفع باشد. تنبلی چشم نیز به‌دلیل عدم دریافت پیام‌های بصری یکی از چشم‌ها یا هردو اتفاق می‌افتد که بشدت سلامتی و دید چشم‌ها را تحت‌تأثیر قرار می‌دهد. 

برخلاف تصور خیلی‌ها تنبلی چشم نه‌تنها در سنین کم، بلکه احتمال بروز آن در بزرگسالی و حتی جوانی وجود دارد. جالب است بدانید شایع‌ترین علت کاهش بینایی کودکان، نوجوانان و بزرگسالان، تنبلی چشم است که خیلی از بروز آن بی خبرند. تنبلی چشم در بزرگسالی، به دلایل مختلفی رخ می‌دهد که یکی از علل اصلی آن، آب مروارید است. مشکل تنبلی با علائمی ناگواری همچون انحراف چشم و ناهماهنگی میان چشم‌ها خودش را نشان می‌دهد که بر زیبایی چهره و احساسات فرد تاثیر منفی می‌گذارد و درمان آن کمی ناامید کننده به نظر می‌رسد.

اگر دوست دارید در مورد تنبلی چشم در بزرگسالان بیشتر بدانید و هنگام مواجه شدن با آن بهترین تصمیم را بگیرید، پیشنهاد می‌کنیم خواندن ادامه مطلب را از دست ندهید.

تنبلی چشم چیست؟

تنبلی چشم، در علم پزشکی با اصطلاح آمبلیوپی شناخته می‌شود؛ زمانی آمبلیوپی رخ می‌دهد که مغز به یکی از چشم‌ها، به‌دلیل ضعیف بودن غلبه می‌کند و سیگنال‌ها و پیام‌های آن را نادیده می‌گیرد. به‌همین‌دلیل زحمت بیشتر بینایی بر دوش چشم قوی‌تر می‌افتد که در نتیجه شاهد سردرگمی و انحراف چشم ضعیف خواهیم بود. گاهی اوقات تنبلی چشم اصلاً احساس نمی‌شود و هیچ تغییری در ظاهر چشم‌ها مشاهده نمی‌کنیم که در این مواقع تشخیص تنبلی کمی مشکل و تنها توسط پزشک امکان‌پذیر است.

معمولاً تنبلی چشم در بزرگسالی کمتر اتفاق می‌افتد؛ درحالی‌که در میان کودکان بیشتر مشاهده می‌شود.  

دلایل تنبلی چشم در بزرگسالان 

این عارضه به دلایل مختلفی اتفاق می‌افتد؛ اما در بیشتر مواقع علت اصلی آن مشکلات مربوط به رشد مغزی است. درچنین‌شرایطی مسیرهای عصبی در مغز برای پردازش برخی فرایندها به‌درستی کار نمی‌کنند و یا اصلاً فعالیت انجام نمی‌دهد؛ در نتیجه چشم‌ها به مقدار مساوی برای عملکرد خوب و ایده‌آل از مغز پیام دریافت نخواهند کرد. 

در موارد زیر با عوامل تاثیرگذار روی رخ‌دادن تنبلی چشم‌ بزرگسال آشنا می‌شوید:

• استرابیسم ثابت یا تبدیل یک چشم


• ژنتیکی یا سابقه خانوادگی


• سطوح مختلف دید در هر یک از چشم‌ها


• آسیب دیدگی یکی از چشم‌ها


• از بین بردن یکی از پلک‌ها


• کمبود ویتامین A


• زخم قرنیه یا زخم جراحی چشم 


• اختلال بینایی مانند نزدیک بینی، دوربینی یا آستیگمات


• آب سیاه (گلوکوم) یا فشار بالا در چشم  


• استفاده کمتر از یکی از چشم‌ها و ضعیف‌تر شدن آن در طول زمان

علائم تنبلی چشم در بزرگسالی 

معمولاً تنبلی چشم تنها برای یکی از چشم‌ها رخ می‌دهد و در روزهای اولیه تشخیص آن کمی سخت است؛ در واقع تا زمانی که شدت پیدا نکند عملاً تشخیص آن ناممکن است. در موارد زیر با علائم هشداردهنده اولیه تنبلی چشم در بزرگسالان آشنا می‌شوید تا هرچه سریع‌تر برای رفع آن اقدام کنید: 

• تمایل مشاهده اشیا از یک سمت 


• چشمی که به سمت درون یا بیرون سرگردان است 


• چشم‌هایی که به نظر می‌رسد با هم کار نمی‌کنند 


• درک عمیق ضعیف شدن 


• دوبینی چشم


• چشمک زدن

تشخیص تنبلی چشم بزرگسالان

در صورت عدم مشاهده هیچ یک از علائم، تشخیص تنبلی چشم بزرگسالان یا آمبلیوپی کمی مشکل است؛ به‌همین‌دلیل بسیاری از چشم پزشکان، معاینه دوره‌ای چشم را برای بزرگسالان توصیه می‌کنند تا از بروز این اختلال بخوبی پیشگیری شود؛ اما به‌محض مشاهده هرگونه علائم و نشانه‌های تنبلی، سریعاً به پزشک مراجعه کنید. معمولاً نشانه‌های amblyopia یا تنبلی چشم در بزرگسالی با کودکان یکی است که در موارد زیر با برخی از علائم رایج میان بزرگسالان آشنا می‌شوید: 

• ناهماهنگی میان چشم‌ها 


• عدم توانایی تشخیص عمق، دوری و نزدیکی اجسام 


• احساس تنگی چشم‌ها و تمایل به بستن یکی از آنها 


• دریافت نتایج نامشخص معاینه چشم

درمان تنبلی چشم در بزرگسالان 

معمولاً تنبلی چشم در بزرگسالی به‌دلیل بیماری زمینه‌ای اتفاق می‌افتد که برای درمان آن ابتدا باید بیماری زمینه‌ای رفع شود. اکثر مشکلات چشمی به روش‌های مختلفی مانند عینک، قطره‌های بینایی و عمل چشم قابل رفع است که برای درمان تنبلی چشم (amblyopia) نیز راهکارهای مختلفی ارائه می‌شود. در زیر با برخی روش‌های درمانی تنبلی چشم آشنا می‌شوید:

• بستن چشم‌ها

بستن چشم‌ها، یکی از بهترین راهکارها برای تقویت چشم ضعیف است که بیشتر چشم پزشکان به انجام این روش بسیار توصیه می‌کنند. مدت زمان بستن چشم در طول روز حدود یک الی دو ساعت است که باتوجه به‌شدت تنبلی چشم ممکن است بیشتر شود؛ جالب است بدانید این روش به توسعه منطقه مغز نیز کمک می‌کند و باعث کنترل بهتر چشم‌ها توسط مغز می‌شود.

• عینک و لنزهای طبی 

اگر علت تنبلی چشم‌ها نزدیک بینی یا دوربینی باشد، استفاده از عینک و لنزهای طبی بهترین پیشنهاد است و به رفع مشکل تنبلی بسیار کمک می‌کند.

• قطره‌های چشمی

استفاده از انواع قطره‌ چشم نتیجه مؤثر و مشابه بستن چشم‌ها دارد که باعث می‌شود مغز از پیام‌های بینایی چشم ضعیف‌تر بیشتر استفاده کند.

• جراحی انحراف چشم

یکی از علل‌های رایج تنبلی چشم بزرگسالان، انحراف چشم است که با کمک جراحی به راحتی رفع می‌شود؛ با برطرف کردن این مشکل زمینه‌ای مشکل تنبلی چشم نیز بهبود پیدا می‌کند.

تمرینات برای مقابله با تنبلی چشم بزرگسالان 

چشم پزشکان در بیشتر مواقع برای تسکین مشکل تنبلی، انجام تمرینات چشم در خانه را پیشنهاد می‌کنند. در موارد زیر با برخی از این دستورالعمل‌ها آشنا می‌شوید:

درمان مداد همراه با عنصر بصری

برای انجام این تمرین، لازم است یک مداد یا هر جسمی که شبیه مداد است در دست بگیرید. اگر روی مداد یک عنصر بصری مانند حروف الفبا قرار گیرد انجام این تمرین موثرتر است؛ مداد را در مقابل چشم‌ها نگه دارید و به‌آرامی به بینی نزدیک کنید،  بدون آن‌که شاهد تار شدن یا دوبینی شوید. به‌محض تار شدن دید، آن را از بینی دور کنید؛ در صورتی که مداد حاوی یک عنصر بصری باشد، روی عنصر بصری تمرکز کنید؛ تکرار این تمرین حداقل ۳ بار در روز به‌کاهش مشکل تنبلی بسیار کمک می‌کند.

رنگ آمیزی روی خطوط 

رنگ‌آمیزی روی خط، یکی از راهکارهای عالی برای به حرکت در آوردن و ورزش چشم‌هاست؛ برای اجرای این تمرین از یک کتاب رنگ‌آمیزی با تصاویر ساده و خطوط مشخص استفاده و تلاش کنید اشکال را بدون بیرون‌زدگی، رنگ‌آمیزی کنید.

 استفاده از نرم افزارهای کامپیوتری

 برخی نرم‌افزارهای کامپیوتری برای تمرین چشم طراحی شده‌اند که با انجام تمرینات آن به‌صورت روزانه می‌توان شاهد کاهش اثرات تنبلی چشم باشید؛ بهتر است این تمرینات را روزانه یک ساعت یا بیشتر انجام دهید.

چرخش چشم‌ها و تقویت عضلات 

یکی دیگر از روش‌های تمرین چشم و مقابله با amblyopia، چرخش ریلکس‌کردن چشم‌هاست که به تقویت عضلات چشم بسیار کمک می‌کند. برای انجام این تمرین روی یک صندلی بنشینید و پاهای خود را روی زمین قرار دهید؛ چشم‌ها را ببندید و نوک انگشتان را روی پلک قرار دهید. برای هر کدام از چشم‌ها از سه انگشت استفاده کنید؛ حال چشم‌های خود را در جهت عقربه‌های ساعت بچرخانید، این تمرین را به‌صورت عکس نیز انجام دهید. تکرار هر کدام تمرین‌ها به‌صورت ۵۰ مرتبه توان چشم‌ها را به‌شدت افزایش می‌دهد.

عوارض تنبلی چشم در بزرگسالی 

تنبلی چشم بزرگسالان، در ابتدا با ضعف در بینایی همراه است و معمولاً عوارض خاصی در ظاهر چشم‌ها مشاهده نمی‌شود. اما در صورت عدم درمان به‌موقع شاهد ضعف شدید در چشم‌ها برای طولانی مدت خواهید بود و امکان درمان آن کمی مشکل‌ساز می‌شود.

چه زمانی باید به پزشک مراجعه شود؟ 

تشخیص تنبلی چشم در سنین کم، بسیار دشوار است و تا زمانی که والدین و دیگر افراد شاهد انحراف واضح چشم نباشند، احتمال تشخیص آن نزدیک به صفر است. چشم پزشک نیز با بررسی‌های لازم و انجام آزمایش‌های مختلف مانند دقت در دنبال کردن اشیا، ضعف بینایی و اختلاف قدرت بینایی بین دو چشم را تشخیص می‌دهند. البته همیشه ضعف بینایی نشانه‌ای از تنبلی چشم نیست و در بسیاری از مواقع با تجویز عینک این مشکل به راحتی قابل رفع است.

اما مشکل‌سازترین شرایط، زمانی پیش می‌آید که تنبلی چشم با هیچ علائمی همراه نباشد؛ مخصوصاً مواقعی که تنها یک چشم تنبل است. به‌همین‌دلیل، بهترین راه‌حل برای پیشگیری از بروز تنبلی چشم، مراجعه‌به چشم پزشک در سنین کودکی است؛ حتی در صورت عدم مشاهده هیچ‌گونه مشکلی در ظاهر و بینایی چشم‌ها، باز هم مراجعه‌ به پزشک به‌صورت سالانه در تمام سنین بسیار پیشنهاد می‌شود.

طبق نظر چشم پزشکان:

"حدود ۳ درصد از جمعیت جهان از مشکل تنبلی چشم رنج می‌برد و اکثر آن‌ها حتی نمی‌دانند با این مشکل روبه‌رو هستند؛ به همین خاطر، تنبلی چشم در بزرگسالان بسیار رایج است. یکی از تصورات غلط در مورد تنبلی چشم بزرگسالان این است که درمان آن در سنین بالا ناممکن است؛ درحالی‌که این روزها با روی‌کارآمدن روش‌های مختلف درمانی، مشکل تنبلی چشم در بزرگسالی نیز قابل حل است، تنها لازم است در صورت مشاهده هر یک از علائم تنبلی سریعاً به چشم پزشک مراجعه شود."

سخن پایانی

اگرچه تنبلی چشم تنها بخش کوچکی از کودکان و بزرگسالان را تحت تأثیر قرار می‌دهد؛ اما نکته مهم این است که هر چه سریع‌تر شناسایی و از بروز اثرات منفی آن به‌خوبی پیشگیری شود. چراکه پزشک بهتر می‌تواند در اوایل رخ‌دادن تنبلی چشم در بزرگسالی، آن را درمان کند. درمان‌های مختلفی برای رفع و کاهش تنبلی چشم بزرگسالان وجود دارد که از جمله رایج‌ترین آن می‌توان به استفاده از عینک، تمرینات بینایی و جراحی اشاره کرد.