رتینوپاتی دیابتی 

دیابت از شایع‌ترین بیماری‌ها در جهان است که با آسیب به بینایی شخص مبتلا، موجب رتینوپاتی دیابتی می‌گردد. بالا رفتن سطح قند خون افراد موجب آسیب به عروق خونی بافت شبکیه می‌شود. دیابت طولانی‌ و کنترل  کمتر آن، امکان ابتلا به این بیماری چشمی را افزایش می‌دهد. در ادامه مطلب شما را با بیماری رتینوپاتی چشم، درمان رتینوپاتی و انواع رتینوپاتی بیشتر آشنا می‌کنیم.

رتینوپاتی دیابتی یا شبکه رنجوری دیابتی چیست؟

 در این بیماری، مقدار زیاد قند خون سبب مسدود شدن رگ‌های خونی که مسئول تغذیه بافت شبکیه است، می‌شود و خون کافی به بافت نخواهد رسید. آسیب ایجاد شده به‌صورت تورم عروق، پارگی، عدم خون‌رسانی و یا گاهی رشد غیر طبیعی عروق همراه است که سبب اختلال در دریافت امواج نور و کاهش بینایی می‌گردد‌.

طبق نظر پزشکان:

"با توجه به سرعت پیشرفت علوم و تحقیقات پزشکی در جهان کنونی، می‌توان با تشخیص به موقع بیماری‌های مزمن مانند دیابت که عدم رسیدگی به آن منجر به بروز بیماری‌های جدی‌تری همانند رتینوپاتی دیابتی می‌شود، معاینات دوره‌ای و استفاده از تجهیزات به روز، جهت درمان و کنترل سریع بیماری اقدام کرد."  

انواع رتینوپاتی دیابتی

رتینوپاتی دیابتی انواع متفاوتی دارد؛ در ادامه به بررسی هر یک از انواع این بیماری خواهیم پرداخت:

رتینوپاتی اولیه

این نوع از بیماری، معمول‌تر بوده و به نام رتینوپاتی بدون رگ‌زایی و غیرتکثیری نیز نامیده می‌شود. در این نوع، رگ‌های خونی جدیدی تکثیر نمی‌شود؛ بلکه برآمدگی‌های کوچکی بر روی رگ‌های خونی ایجاد شده، مایعات و خون به داخل دیواره شبکیه نشت پیدا می‌کند. رگ‌های خونی و رشته‌‌های عصبی دچار افزایش قطر شده و بزرگتر می‌شوند سپس بخش مرکزی شبکیه (ماکولا) یا لکه زرد متورم خواهد شد.

رتینوپاتی پیشرفته

در این عارضه رگ‌های خونی کاملا مسدود شده و این انسداد سبب تشکیل رگ‌های جدید می‌شود که قادر به تامین خون مورد نیاز شبکیه نیستند و ساختمان غیر طبیعی آن‌ها موجب نشت خون و مایعات به داخل بافت زجاجیه می‌گردد، کشش ایجاد شده روی شبکیه سبب جداشدگی آن از قسمت پشتی چشم خواهد شد. تقابل رگ‌های جدید و قدیمی، فشار کره چشم را بالا برده و رشته‌های عصبی تحت این فشار قرار گرفته و در نهایت موجب آب سیاه خواهد شد. 

علائم رتینوپاتی چیست؟

در ابتدای ابتلا بیماری رتینوپاتی علائم و نشانه خاصی در فرد دیده نمی‌شود، اما با پیشرفت بیماری علائم زیر بروز پیدا می‌کند:

• تاری و نوسان دید
• کور رنگی
• وجود لکه‌های در حال حرکت در دید یا مگس‌ پران
• از دست دادن ناگهانی بینایی 
• مشکل در دیدن جزییات

تشخیص رتینوپاتی دیابتی

بهترین راه جهت تشخیص، از طریق معاینات دوره‌ای چشم است؛ گاهی امکان دارد در موارد حاد بیماری، همچنان علائمی دیده ‌نشود‌. چشم پزشک معاینات خود را با استفاده از دستگاه افتالموسکوپ، انجام می‌دهد؛ گاهی نیاز به آزمایشات و عکس رنگی ، جهت تشخیص بهتر این عارضه است. پزشک در معاینات خود به دنبال علائمی مانند خونریزی زجاجیه، عصب و رگ‌های خونی غیرطبیعی، آب سیاه و شواهد احتمالی آب مروارید خواهد بود.  

آزمایش‌های رایج برای تشخیص رتینوپاتی دیابتی

آزمایشات متداول جهت تشخیص بیماری رتینوپاتی عبارتند از:

آنژیوگرافی فلورسین (Angiography Fluoreceiu)

ابتدا پزشک چند قطره متسع‌کننده مردمک داخل چشم ریخته و معاینات لازم را انجام می‌دهد، سپس ماده رنگی خاص (حاجب) به داخل بازو تزریق می‌شود، این ماده با گردش خون عروق شبکیه جریان می‌یابد و عکسبرداری از عروق و شبکیه امکان پذیر می‌شود، تا اختلالات آن قابل تشخیص شود.

مقطع‌نگاری همدوسی اپتیکی (OCT)

در این آزمایش ضخامت شبکیه سنجیده و پزشک متوجه می‌شود که آیا مایعات به داخل شبکیه نشت پیدا کرده است یا خیر. 

تونومتری (اندازه‌گیری فشار چشم)

 از آنجایی که فشار داخل چشم از علائم کلوگوم بوده، در افراد دیابتی شایع است.

عوامل تشدید کننده رتینوپاتی دیابتی

برخی عوامل باعث افزایش خطر بروز بیماری و یا تشدید آن می‌شوند، مانند:

• دخانیات
• بارداری
• فشار خون بالا
• چربی خون بالا در افراد دیابتی
• عدم کنترل قند‌خون
• بیماری کلیوی 

چه افرادی بیشتر در معرض ابتلا به رتینوپاتی دیابتی هستند؟

اشخاصی که دارای فشارخون بالا، دیابت کنترل نشده، بیماران کلیوی و افراد سیگاری بیشتر در معرض ابتلا به این بیماری قرار دارند. بارداری از عوامل دیگری است که می‌تواند عامل بروز این عارضه شود. 

عوارض بیماری رتینوپاتی دیابتی

این بیماری همانند سایر امراض، دارای عوارض است؛ در ادامه، به بررسی دقیق هریک از این عوارض پرداخته‌ایم:

خون ریزی زجاجیه

تکثیر رگ‌های خونی و ساختار غیر معمول آنها باعث عدم خون‌رسانی درست به شبکیه‌ و نشت خون  به داخل بافت شفاف زجاجیه می‌شود که در نهایت موجب اختلال در بینایی خواهد شد. درخونریز‌ی‌های کم، لکه تاریک کوچک موسوم به مگس‌پران ایجاد می‌گردد، اما در شرایط وخیم خون کل زجاجیه را پر کرده و در بینایی کامل فرد مشکل ایجاد می‌کند.

کوری

 پیشرفت این بیماری در کنار بیماری‌های جدید ایجاد شده مانند آب سیاه منجر به از بین رفتن بینایی فرد خواهد شد. 

جداشدگی شبکیه

افزایش رگ‌های خونی و تجمع خون در بافت شبکیه سبب تحریک بافت‌های آسیب دیده می شود و فشار ایجاد شده سبب جدا شدن شبکیه از دیواره پشت چشم می‌گردد؛ در این  حالت شخص لکه‌هایی به شکل فلش نور، در دید خود مشاهده می‌کند.

گلوکوم

در اثر برخورد رگ‌های سالم و جدید فشار چشم بالا رفته و آب سیاه تشکیل می‌شود و موجب آسیب رشته‌های عصبی منتقل کننده تصویر به مغز می‌شود. 

پیشگیری از رتینوپاتی دیابتی 

با کنترل قند خون، فشارخون، ترک سیگار، تغذیه مناسب و ورزش می‌توان از بروز این بیماری چشم پیشگیری و یا روند پیشرفت آن را کنترل کرد. 

درمان رتینوپاتی دیابتی

با اقدام سریع و تشخیص به موقع بیماری با روش لیزر درمانی و یا جراحی ویترکتومی می‌توان اقدام به تثبیت بینایی باقی مانده کرد:

• با استفاده از لیز شبکیه پی آر پی و لیز فتوکوآگولاسیون، خونریزی‌های موضعی  یا گسترده در قسمت‌های مختلف شبکیه برطرف می‌گردد.
• اگر مقدار خون زیادی در زجاجیه تجمع کرده باشد، به کمک جراحی ویترکتومی، زجاجیه کدر شده را برداشته و  یک محلول سرم نمکی جایگزین آن می‌شود.
• تزریق داروی مهارکننده فاکتور رشد اندوتلیال جهت جلوگیری از تکثیر رگ‌های غیرطبیعی روشی دیگر است.

چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟

افراد مبتلا به دیابت نوع یک پس از سال پنجم، دیابت نوع دوم در مراحل ابتدایی ابتلا و زنان مبتلا به دیابت پیش از اقدام به بارداری و در سه ماه اول بارداری تا یک سال پس از زایمان باید  تحت معاینات چشمی قرار گیرند.

سوال‌هایی که باید از پزشک خود بپرسید

برخی سوالات اساسی که نیاز است از پزشک خود بپرسید:

• نیاز به آزمایشات دیگری دارم؟
• آیا شرایط موقتی است؟
• با کنترل قند خون علائم چشم من از بین می‌رود؟
• دیابت چگونه بر بینایی من اثر گذاشته؟
• آیا درمان موجب بروز عوارض دیگری می‌شود؟
• چگونه می‌توانم بیماری‌های دیگر خود را مدیریت کنم؟
• را‌ه‌های کنترل قندخون برای حفاظت از بینایی من چیست؟

سخن پایانی

همان‌طور که گفته شد دیابت، یکی از بیماری‌های مزمن در کشورهای توسعه یافته است و شیوع آن در سراسر جهان رو به افزایش است. با کنترل به موقع بیماری و معاینات دوره‌ای می‌توان به راحتی از بروز عوارض ناشی از آن به‌طور مثال رتینوپاتی دیابتی را  پیشگیری و کنترل کرد. در این مطلب قصد داشتیم تا شما را با این بیماری و انواع رتینوپاتی دیابتی آشنا کنیم؛ امیدواریم که این مطلب به شما کمک کرده باشد.